KoChe
Kada Alan Mur (Alan Moore) i Nil Gejmen (Neil Gaiman) pišu isti naslov, nikoga ne iznenađuje da je u pitanju jedan od najuticajnijih stripova zadnjih par decenija. Prije “Watchmena” i “Povratka Mračnog viteza” (oba stripa su iz 1986. godine) bio je “Marvelmen”, prvi pravi moderni strip iz pera tada nepoznatog britanskog pisca Alana Mura.
Da vas unaprijed upozorim, ovaj strip ima najkomplikovaniju izdavačku istoriju zabilježenu u mediju (dvije epizode objavljene su u rasponu od 22 godine!), više sudskih tužbi oko vlasništva nad likom i kultni status, jer do prije par godina uopšte nije bio u slobodnoj prodaji.
Strip magazin “Ratnik” (“Warrior Magazine”), koji je izlazio u Britaniji 1982. godine, tipični je antologijski naslov sa pričama u nastavcima. Mur je u okviru ovog magazina objavio svoje prvo remek-djelo “V for Vendeta” (naknadno će strip biti kupljen od strane DC Comics). U isto vrijeme, pisao je avanture prvog britanskog superheroja Marvelmena, što je bio uslov da radi za “Ratnika”, kako bi dobio šansu da piše nove avanture heroja svog djetinjstva. Marvelmen nije Murova kreacija, a nije čak ni originalni britanski strip. Ko je uopšte Marvelmen?
Predistorija
Putujemo dalje kroz prošlost, u “Zlatno doba” američkog stripa (četrdesete godine 20. vijeka) i eksploziju superherojskog fenomena. Nakon pojave Supermena i Betmena, svaki izdavač je htio da ima vlastitog superheroja i uzme komad profitabilnog tržišta. Naziva se “Zlatno doba”, jer su se tiraži stripova brojili u milionima, što su rekordi koji se vjerovatno nikada neće oboriti (danas se uspješan strip proda u desetinama hiljada u najboljem slučaju). Tržište je bilo preplavljeno likovima u šarenim kostimima.
Jedan od njih je bio Kapetan Marvel (Captain Marvel) ili danas poznatiji kao Shazam, po magičnoj rječi koja dječaka Bilija (Billy Batson) transformiše u superheroja. Strip se pojavio 1939. godine i več početkom četrdesetih godina postao je toliki hit da je prodaja premašivala Supermenove tiraže. To je bila uzbuna za izdavača National (danas DC Comics). Trebalo je brzo uništiti konkurenciju. Rješenje? Sudska tužba da je Kapetan Marvel plagijat Supermena pokrenuta 1941. Slučaj na sudu je trajao 12 godina, a Kapetanov izdavač Fawcett je samo gubio novac tokom tog procesa. Početkom pedesetih zabilježen je pad prodaje stripova uopšte, te izdavač odlučuje da se dogovori sa budućim DC i prestaju štampanje Kapetan Marvel stripova (1953).
Sigurno se pitate kakve veze ima ova priča s Marvelmenom? U trenutku otkazivanja Kapetan Marvel je i dalje bio popularan naslov na britanskom tržištu. Izdavač koji se bavio crno-bijelim reprintovima Kapetana na Ostrvu, nije htio da odustane od uspješnog posla. Odlučili su da nastave izdavati sa korekcijama izgleda lika i novim imenom, te je tako od Kapetana nastao Marvelmen. Od 1954 godine, Mik Anglo (Mick Anglo) će pisati avanture Marvelmena, prvog britanskog superheroja. Miki Moran (Micky Moran) je novinar koji sreće astrofizičara (na mjestu priče o dječaku Biliju koji sreće čarobnjaka) i uči tajanstvenu riječ “kimota!” (atomik, unatraške) koja ga pretvara u Marvelmena. Britanska djeca su bila oduševljena, uključujući i malog Alana Mura koji je naučio čitati iz šarenih stripova. Marvelmen je prestao izlaziti 1963. godine.
Murova revolucija
Vraćamo se u 1982. godinu. Mur je imao jasnu ideju za svoju verziju Marvelmena. Kako bi funkcionisala superherojska mitologija kada se sudari s našim “stvarnim” svijetom? Ozbiljne teme i problemi za šarene likove, koji kao da su ispali iz dječijih slikovnica. I tako je stvoren šablon za sve buduće revizionističke stripove (neko bi ih nazvao i postmodernim); za sve od Watchmen stripa i onog što se naziva Modernim ili Mračnim dobom stripa.
Alanov Marvelmen je bio proizvod vojne industrije. Bivši nacistički doktor koji je prebjegao Britancima, pravi superoružje kako bi bili konkurentni u Hladnom ratu. Uspješan projekt Übermenscha (natčovjek). U naknadno napisanom prologu (1985), Alan otvara strip sa Ničeovim riječima iz “Tako je govorio Zaratustra” (“Also sprach Zarathustra”). Osim scena golotinje i nasilja, mogla se vidjeti i scena porođaja (sa sitnim detaljima). Očigledno se radilo o “odraslijem” materijalu, kakav ranije nije viđen u ovom mediju.
Velika novina (revolucionarni zahvat) Mura je bila dekonstrukcija ideje superheroja. Slično Watchmenu s kojim će dobiti planetarnu popularnost, ali s bitnom razlikom, jer su likovi Watchmena većinom obični ljudi bez supermoći. Marvelmen je bio napajan atomskom energijom, svaka njegova akcija ima posljedice po svijet oko njega.
Po meni, najefektnija scena u stripu je sukob Marvelmena i njegovog bivšeg pomoćnika (sidekick) klinca Kid Marvela. Dječak korumpiran moćima koje ima, odrastao je u sociopatu (i uspješnog kapitalistu). Njihov sukob, pesničarenje dva superbića je ostavilo London u apokaliptičnim ruševinama. Ako ste gledali Zek Snajderov film “Čovjek od čelika” (“Man of Steel”) iz 2013. godine, vidjeli ste finalnu borbu koja kao da je “prepisana” iz Marvelmena.
Nije da strip nije imao problema. Jedan od prvih je insistiranje Marvel stripova da promijene ime superheroja, iako Marvelmen nosi to ime duže od dotičnog izdavača (Timely Comics je bio prvobitan naziv Marvela, a izdavali su i pod imenom Atlas Comics). Nisu htjeli da imaju nikakve sličnosti sa hiperrealističnim stripom koji je Alan pisao. Takođe, vlasništvo lika je bilo pod znakom pitanja. “Ratnik” magazin je imao progresivnu politiku, jer su dijelili intelektualno vlasništvo sa svojim piscima i crtačima, što je praksa koja je u Americi izbjegavana skoro 70 godina. Ali, i dalje se nije znalo da li iko drugi polaže/raspolaže pravima nad likom (ispostaviće se da Mik Anglo, “originalni” kreator Marvelmena, ima svoj dio).
Uspjeh sa “Ratnik” magazinom je bio Murova karta za karijeru u američkom stripu i angažman za DC stripove. Časopis je u međuvremenu propao, ali Alan je htio da dovrši svoju priču. Strip je licenciran i novi američki izdavač Eclipse Comics krenuo je sa reprintom do tada urađenih epizoda, ali ovaj put u boji i na većem formatu (1985). Novo je bilo takođe i ime stripa “Miraklmen” (“Miracleman”), kako bi se izbjeglo tužakanje od strane Marvel stripova. Nakon šest izdatih epizoda koje su sadržavale “Ratnikov” materijal, Mur je pisao nove epizode sa novim crtačem.
Nove epizode su bile nevjerovatan materijal. Studija natčovjeka koji je bio Marvelmen/Miraklmen, pratila je njegov dalji gubitak ljudskosti i neminovnu apoteozu (transformaciju u samo proglašeno božanstvo). Nakon što je preuzeo cijeli svijet, uspostavlja svoju utopiju, što je zapravo totalitarni sistem, u kojem je on alfa i omega. Nevjerovatna priča za superherojski žanr. Tu se već mogu prepoznati teme kao što su neograničena moć i sumnja u istu, po kojima će Alan Mur postati poznat. Sa šesnaest urađenih epizoda, Alan je bio zadovoljan i bio je spreman predati baklju drugom autoru. To je bio Nil Gejman.
Izgubljeni kraj
Nil je imao poprilično nezahvalan posao. Pisati superherojski strip o utopiji i božanstvima nije tipičan posao, ali Nil nije bio tipičan pisac (zato ga je i Mur odabrao za nasljednika). Već 1990. godine izlazi 17. epizoda, prva koju je Gejman napisao. Imao je jasan plan, tri priče: Zlatno doba, Srebrno doba i Mračno doba, svaka priča bi se sastojala iz šest epizoda. Prva je govorila o novonastaloj utopiji sa naglaskom na obične stanovnike, a ne na “božanstva” koja su vladala istim.
Uveo je robotske klonove Endi Vorhola (Andy Warhol) za koje ga je Lu Rid (Lou Reed) optužio da je pokrao njega (par replika o Endijevom porijeklu). Nil, slatkorječiv kao i uvijek, rekao je Ridu da je više naučio iz njegovih pjesama o Vorholu, nego iz biografija. Radi se o konceptualnom albumu Rida i Džon Kejla (John Cale) “Songs for Drella”, koji je izašao iste godine. Srebrno doba je već pokazivalo probleme u utopiji, ali nažalost sa epizodom 24, izdavač Eclipse je bankrotirao (1994). Epska priča o Miraklmenu je prekinuta.
Ali, prave drame tek počinju i sve su sudske. Naime, Tod Mekferlejn (Todd McFarlane), vlasnik kompanije Image Comics i “Spawn” kreator, kupio je Eclipse Comics arhivu 1996. godine i objavio svijetu da je u toj akciji dobio i vlasništvo nad Miraklmenom, osporavajući Gejmenu bilo kakav posjed. Nil, osim što je od Mura dobio scenaristički posao, dobio je u “nasljedstvo” i Alanov dio prava nad Marvelmenom.
Nakon pet godina Mekferlejn otkriva svoje planove za nova objavljivanja Miraklmena, a Gejmen mu odgovara tužbom. Uslijedilo je više sudskih parnica, tokom kojih je Nil tužio Image Comics za vlasništvo nad likovima koje je napisao za “Spawn” tokom devedesetih. “Ogulio” je Toda za koji milion. U toku tih parnica, otkrilo se da je Mekferlejn blefirao i da uopšte nije vlasnik Miraklmena (2002).
Marvel stripovi su 2009. godine kupili prava od Mika Angla, pravog vlasnika license. Bila je potrebna još koja godina, te su 2013. javno objavili da će ponovo štampati Miraklmena (koji sve te godine nije bio dostupan) i da će Gejmen dovršiti priču koju je započeo prije 25 godina. Tokom 2014. i 2015. izdali su reprintove šesnaest Alanovih epizoda, a užasno mi je bilo smiješno što im nije dopustio da koriste njegovo ime (poznat je njegov rat sa izdavačima), te je umjesto toga samo je stajalo – “originalni pisac”.
Marvel je prekinuo numeraciju i ostale epizode su izdate pod nazivom “Nil Gejmenov Miraklmen”, počevši od novog broja 1. Zlatno doba je izdato tokom 2015. i 2016. godine i najavljeno je Srebrno doba, a zatim i misteriozno otkazano…
Do dan danas nismo dobili kraj ove superherojske odiseje.
prvobitno objavljeno na Bosonoga.com
One Comment
Leave a ReplyOne Ping
Pingback:Kada će Marvel objaviti Miracleman strip? - Subverzum