KoChe
“Reći ću ti najveću tajnu magije. Svaka budala može to uraditi”.
Rekao je to popularni antiheroj Džon Konstantin (John Constantine) kada je sreo svog tvorca, legendarnog strip scenaristu Alana Mura (Alan Moore). Rijetko ćete čuti da autori sretnu fiktivne likove čije avanture pišu, ali većina scenarista ovog stripa imala je bliski susret s Konstantinom u pravom životu, prije nego što bi nestao u oblaku dima. Jedino je s Alanom pričao. Ali, vratimo se na početak…
Ako želimo da pričamo o ozbiljnim američkim stripovima i njihovom porijeklu, određene teme su neizbježne. To je priča o Alanu Muru, o britanskoj invaziji stripa krajem osamdesetih godina XX vijeka i kruna tog procesa, formiranje Vertigo podetikete DC stripova (DC Comics) – ključni momenti za razvoj ovog medija. Ima jedna veza među svim ovim događajima, u epicentru svega stoji jedan od najinteresantnijih strip likova – Džon Konstantin.
Alan Mur, nepoznati britanski pisac, radio je u klaonici prije nego što će početi da piše stripove (po njegovim vlastitim riječima, jedini gori posao od klaonice). Sa lošim ili nikakvim obrazovanjem, napustio je srednju školu, a neki izvori kažu da su ga izbacili jer je dilovao LSD pred tom istom školom. Sa par objavljenih stripova na ostrvu, privukao je pažnju američkih izdavača. Prvi angažman za DC Comics bio je tada drugorazredni horor naslov “Čudovište iz močvare” (“Saga of the Swamp Thing”). Za tri godine rada na ovom stripu (1984 – 1987) ne samo da je podigao popularnost naslova, nego i vlastitu.
Na stranicama stripa “Saga o Čudovištu iz močvare” bilo je prvo pojavljivanje Džona Konstantina, legendarnog maga sa dna radne klase. Oba crtača stripa, Stiv Biset (Steve Bissette) kao i Džon Totlben (John Totleben), bili su veliki fanovi Stinga, popularnog britanskog pjevača i željeli su da nacrtaju statistu koji liči na njega (prvo kameo pojavljivanje u “Saga of the Swamp Thing” br. 25). Kako su ga ponovo i ponovo ucrtavali u pozadinu, probudili su nešto u Alanu i on je odlučio da napravi punu personu od njega.
U epizodi 37 “Sage o Čudovištu iz močvare” (juni 1985. godine) prvi put je Džon progovorio i postao jedan od ključnih aktera serijala. Čudni Britanac uvijek sa cigaretom u ustima, koji je kao slučajno ušetao u močvare Luzijane i imao odgovore na sva pitanja. Drčni bivši panker s prezirom prema svakoj vrsti autoriteta, imao je par životnih lekcija koje je Čudovište iz močvare tek trebalo naučiti. A, ne postoji znanje bez cijene. To Konstantin najbolje zna. Alan Mur je postavio temelje za karakterizaciju lika u budućih 25 godina publikacije, iako lično neće napisati ni jednu jedinu epizodu Džon Konstantin solo stripa.
Keren Berger, urednica Sage, znala je da ima budući hit u rukama. Nil Gejmen (Neil Gaiman) se sam nudio da bude scenarista budućeg solo stripa, ali Alan je lično izabrao Džejmija Delana (Jamie Delano) za posao. Slični senzibiliteti – kako sam ja razumio tu odluku. Džejmi je imao dosta hipi momenata za prvih 40 epizoda stripa, slično nekim Alanovim kreativnim izborima. Bitno je naglasiti da su Alan i Nil bili prijatelji; Nilov prvi strip angažman je bio nastavak Alanovog projekta “Miraklmen” (“Miracleman”) ili “Marvelmen”, ali to je komplikovana priča.
Završili su s imenom za strip “Hellblazer”, zato što ih je Klajv Barker (Clive Barker) preduhitrio sa svojim horor filmom naziva “Hellraiser” godinu dana ranije. Prvi broj solo stripa je izašao u januaru 1988. Gejmen je čudo za sebe i neće propustiti priliku, kada godinu dana poslije počne pisati svoje životno djelo “Sendmena” (“Sandman”), da u prvim epizodama uvede Konstantina (“Sendmen” br. 3).
Džejmi Delano je vratio Džona iz močvara Luzijane nazad u London. Pišući prve epizode sreo je Džona ispred Britanskog nacionalnog muzeja. Konstantin je prošao pored njega u svom kišnom mantilu sa onom cigaretom u ustima. Džejmi je par sekundi razmišljao da li da ga prati, ali shvatio je da ne zna šta bi ga pitao.
Delano je pokazao Konstantinove korijene sa dna radne klase, kratku karijeru u pank bendu i mnoštvo prijatelja i poznanika koje je Džon iskoristio i poslao u pakao zarad svojih interesa.
Džon nije heroj, makar ne onakav na koji su čitaoci američkog superherojskog stripa navikli. Jedna od njegovih prvih ”avantura” (njegov origin story ako hoćete) uključivao je egzorcizam male djevojčice koji polazi po zlu, osuđujući njenu dušu na vječne muke, a mlađahni Konstantin završava u ludnici Rejvenskar (Ravenscar). Ovom događaju će se vraćati i kasniji pisci.
Politički kontekst stripa je definitivno jedna od stvari na kojim je Džejmi insistirao. Tačerovska (Margaret Thatcher) konzervativna Britanija je nešto što je Džon prezirao (baš kao i većina njegovih kreatora). Demoni su iz sjenki uticali na izbore. Nije bilo stripova prije Helblejzera koji su se bavili ozbiljnim temama na ovako ciničan način (ili se bavili uopšte).
Ne mogu da ne spomenem još jednom budućeg svjetskog bestseler pisca Nila Gejmena. Njegovo gostovanje kao scenariste za epizodu 27 (1990. godine) će ostati upamćeno kao jedna od najboljih kratkih strip priča ikada. “Zagrli me” (“Hold me”) je horor priča o ljudskom stanju, ljudskim odnosima i bespoštedna kritika tačerovske Britanije. Beskućnici su rijetko kome bili interesantni, većina ljudi će okrenuti glavu, ali Nil će uspjeti ne samo ispričati dostojanstvenu priču o njima, već i vratiti komad dostojanstva (ljudskosti) samom Džonu. Nijedan njegov prijatelj nije poginuo za vrijeme ove priče, što je anomalija za Konstantina. Priču je ilustrovao Dejv Mekin (Dave McKean), likovni umjetnik, jer je crtač preblag termin za ovog čovjeka koji je već bio poznat po svojim fantastičnim naslovnicama “Helblejzer” i “Sendmen” stripova. Osim većine od prvih 40 naslovnih strana Konstantin solo stripa, ilustrovao je i epizodu 40, koja je posljednja Delanova epizoda u serijalu.
Iako je Gejmen službeno napisao samo jednu jedinu epizodu “Helblejzer” stripa, njegov doprinos izgradnji kulta Džona Konstantina je nemjerljiv. Osim već spomenutog Džonovog gostovanja u ranim epizodama “Sendmena”, Nilov sljedeći projekt za DC Comics (takođe iz 1990. godine) biće prilika da se još jednom igra sa omiljenim antiherojem.
“Knjige magije” (“The Books of Magic”) pričaju nam o dvanaestogodišnjem dječaku sa naočarima koji otkriva da je čarobnjak i dobija sovu za kućnog ljubimca. Ne, ne pričam vam o ultrapopularnom Hariju Poteru (Harry Potter), nego o Timu Hanteru (Timothy Hunter). Umjesto čarobne škole, Tim je znanje naučio na ulici od kul mentora Džona Konstantina. Nažalost, strip je bio zamišljen kao vodič za magijske (manje poznate) svjetove DC multiverzuma i opterećen je ”ezoteričnim” znanjima rezervisanim za najpredanije fanove iz duge istorije ove izdavačke kuće. Dodajte na to putovanje kroz vrijeme i drugorazredne manje poznate likove i možete pretpostaviti zašto ovo djelo nikad nije bilo komercijalno uspješno (iako je iz pera Nila Gejmena).
Što se tiče izgradnje kulta Konstantina, njegovo pojavljivanje u “Knjige magije” je veće od života. Nil ga je zamislio kao svetu ludu, koja stoji na kraju vremena i gleda kako se univerzum raspada oko njega – ponovo sa cigaretom u ustima. Ako to nije kul, onda stvarno ne znam šta je.
Nakon Delana, scenarističke dužnosti je preuzeo Gart Enis (Garth Ennis), Irac s prljavim jezikom koji će postati popularan po svojoj bezgraničnoj mržnji prema superherojima. Njegove prve epizode iz 1991. godine, “Opasne navike” (“Dangerous Habits”), postaće jedna od najpopularnijih priča o Konstantinu. Džon se sreće s najtežim neprijateljem do tad, rakom pluća. Samo majstor prevare kakav je Džon može se izvući iz ovakve situacije, prevarivši i crnog đavola usput. Ova priča je adaptirana u užasni Konstantin film iz 2005. godine.
Mislim da je pravo vrijeme da se zaustavim. Sav ovaj materijal koji sam naveo do sada, dostupan je na našem jeziku, pa ako ste zainteresovani potražite. Sljedeći put idemo dalje kroz istoriju stripa, a za kraj imam još jednu zanimljivu informaciju.
Džon Konstantin je jedini lik iz američkog stripa koji je stario kako su decenije izdavanja odmicale. Dok su likovi (korporativni brendovi) kao Supermen i Betmen već 1976. ili 1977. u svojim tridesetima, Džon je stario zajedno sa svojim čitaocima. Krajem osamdesetih godina bio je tridesetogodišnjak, a 2012. je imao 59 godina. Tada je DC Comics odlučio da ga ”ubije”, ali ostavimo nešto i za drugi put.
